آداب و رسوم نوروز در آذربایجان شرقی
صبح آخرین چهارشنبه سوری مردم بر سر آب رفته و از روی آن می پرند و می خوانند :
آتیل ماتیل چهارشنبه (عاطل و باطل شود چهارشنبه)
بختیم آچیل چرشنبه (بختم باز شود چهارشنبه)
در روستاها چهارشنبه آخر سال را «چرشنبه خاتون» می گویند و زنان بالای اجاق خوراک پزی با آرد شکل زنی زیبا را می کشند و زیر آن یک آینه و شانه می گذارند تا وقتی چرشنبه خاتون آمد سرش را شانه بزند.
این رسم تأکید بر بارور شدن زمین در آخرین روزهای اسفند دارد .
مفصل ترین مراسم آخرین چهارشنبه سوری آن است که در آن شب برنج سفید پخته و همراه با آجیل و شیرنی بر سفره قرار می دهند. پسران جوان و نوجوان شالی برداشته و از سوراخ بالای بام که محل خارج شدن دود تنور و تهویه
است، آن را پایین می اندازند. صاحب خانه نیز مقداری آجیل و شیرینی در گوشه شال می بندد تا پسر آن را بالا بکشد. اگر پسر خواهان دختر خانواده باشد، شال را بالا نمی کشد. اگر خانواده دختر راضی باشند، نشانه ای به شال می
بندند. رسم شال اندازی هنوز در بعضی روستاهای آذربایجان شرقی رایج است .
صبح آخرین چهارشنبه زنان بر سر چشمه رفته کوزه ها را پر می کنند و از روی آب می پرند و گاه دام ها را از آب عبور می دهند. از آب چشمه برای روشن کردن سماور، خمیر کردن نان یا پختن غذا استفاده می کنند .
فرستادن خوانچه ای از میوه و شیرینی در این روز برای عروس خانواده از مراسم دیگر چهارشنبه سوری است. خوردن هفت دانه روغنی، شیرینی یا غله، درست کردن هفت نوع خوراکی شیرین نیز در این روز معمول است .
نوروزخوانی ها بیشتر توسط 'سایاچی ها' اجرا می شده که در روستاها و گذر از روستائی به روستای دیگر و شهری به شهری دیگر، مژده رسیده بهار را می دادند .
در برخی مناطق آذربایجان شرقی، مردم کوزه یا کاسه ای آب را نزد روحانی محل می برند و روحانی بر آن چهل بار سوره یاسین می خواند و فوت می کند. سپس این آب تبرک را بر گوشه و کنار خانه به ویژه بر دام ها و محصولات میریزند و به کودکان می دهند؛ تا هم برکت و باروری را زیاد کند و هم شفا بخشد .
چند روز بعد از عید نیز خوانچه های عیدانه آماده می شود. هر خوانچه شامل پارچه، کفش، جوراب، شیرینی، برنج خام و ... است که برای عروس خانواده یا دختر خانواده که تازه ازدواج کرده می فرستند .
آداب و رسوم نوروز در آذربایجان غربی
از جمله رسم های زیبای ایام نوروز که در آذربایجان غربی به فراموشی سپرده شده، رسم "تکم چی"ها نام دارد. چند روزی مانده به عید، تکم چی به طور نمادین، تکم (بز ساخته شده از قطعات چوب) را در کوچه های روستاها و شهرها
می چرخاند و در حالی که اشعاری به زبان ترکی می خواند، نوید آمدن عید را می داد و پاداش خود را از مردم می گرفت .
مردم آذربایجان غربی هنوز هم اسفندماه را با عنوان بایرام آیئی (ماه عید) می خوانند و مطابق سنت های کهن و قدیمی مردم آذربایجان غربی هفته اول اسفند ماه را "چیله قووان" یعنی هفته ای که چله زمستان را فراری می دهد یا
یالانچی چارشنبه "چهارشنبه دروغین" می نامیدند و با آیین هایی اتمام فصل زمستان را جشن می گرفتند. در گذشته آذربایجان، چهارشنبه هفته دوم اسفند ماه موسم به "کوله چارشنبه" یعنی چهارشنبه کوتاه بود و سومین چهارشنبه
نیز "موشتولوقچی چارشنبه "چهارشنبه پیام آور" یا قره چارشنبه "چهارشنبه سیاه یا بزرگ" یا "خبرچی چارشنبه" نام داشت .
در گذشته نه چندان دور برای این روز مردم لباس های تمیز و تازه خود را می پوشیدند و کوزه ای که در بین اقلام خرید چهارشنبه قرار داشت را پر آب تازه می کردند و گاهی چایی صبحانه روز چهارشنبه شان از همان آب تهیه می شد.
مراسم شال اندازی در این استان نیز اجرا می شده است .
بخت گشایی دختران
از مراسم بسیار قدیم آخرین چهارشنبه سال، مراسم بخت گشایی شامل گره زدن دستمال یا چارقد بود. بدین ترتیب که دختران دم بخت گرهی به دستمال یا چارقد خود می زدند و از اولین رهگذر می خواستند تا به امید باز شدن گره از
کارشان، گره را بگشاید. بیرون رفتن از خانه در صبح روز چهارشنبه آخر سال و پرکردن کوزه آب از مراسم مرسوم بخت گشایی بود .
در آذربایجان غربی همچنین یکی از مراسم، فالگوش ایستادن بوده است. این رسم که بیشتر از سوی زنان خانه انجام می گرفت بدین صورت بود که در مکانی که دیده نشوند می ایستادند و کلیدی زیر پای خود نهاده و به سخنان
رهگذران گوش می دادند و تفال می زدند .
آداب و رسوم نوروز در البرز
در گویش اصیل البرزی چهارشنبه سوری به "کل چارشنبک" معروف است که "چهارشنبه بی اهمیت" معنی می شود و وجه تسمیه این نام گذاری برای چهارشنبه پایان سال، به آداب ایرانیان باستان باز می گردد که 5 روز پایان هرسال
دست از هر نوع کاری کشیده و صرفاً به جشن و پایکوبی می پرداختند و عملاً کسب و کارها در 5 روز پایانی سال تعطیل بوده است .
" یور" رسمی زنانه و منحصر بفرد در استان البرز
یور در گویش البرزی ها به معنای یاور است و این رسم این طور بوده است که زنان محله در اسفندماه گرد هم می آمدند و به نوبت با همکاری یکدیگر منازل خود را خانه تکانی می کردند .
آداب و رسوم نوروز در تهران
شب سال نو، یعنی شب تحویل سال، وقت خوردن رشته پلو بود که خوردن آن آدابی داشت. رشته پلو که با رشته پلویی و همراه با خرما و کشمش سرخ کرده آماده می شود، غذایی است که نه تنها پرقوت و گرم کننده مزاج به شمار
می آمد، بلکه خوردن آن موجب می شد که "سررشته کار" تا آخر سال در دستشان باشد .
بخت گشایی با رشته پلو
آداب تهیه و خوردن رشته پلو از این قرار بود:اگر مرد و سرپرست خانه دچار مشکلی در کار و کسب شده بود، بشقاب اول برای او کشیده می شد، اگر در خانه دختر بخت بسته ای بود، او باید زیر دیگ را روشن می کرد و موقع کشیدن غذا
در دیگ را باز می کرد. رشته خشک کرده این پلو، برای رفع بی پولی داخل کیف قرار می گرفت .
دختر یا پسر بخت بسته در هنگام کشیدن پلو باید از منزل خارج می شد و بعد مادر یا مادربزرگ او بشقابی از برنج برایش می کشید و پشت در برده و می پرسید کی هستی؟ و او جواب می داد باز کن، مادر در را باز می کرد و بشقاب را
به دستش می داد، آن شخص باید دو لقمه پلو را همان بیرون می خورد و بعد به داخل می آمد تا بختش گشوده شود .
آداب و رسوم نوروز در چهارمحال بختیاری و رسمی مخصوص زنان و کودکان
اولین شنبه سال نو را زنان و کودکان از خانه بیرون می روند و با چیدن گیاهان خوراکی که تازه سر از خاک در آورده اند، در مزارع و باغات نحسی، بدی، پلیدیان روز را دور می کنند و به آن «شنبه گردی _ شنبه گردش» می گویند. شنبه
گردی به صورت خانواری نیست و غذای روز به خارج از منزل برده نمی شود و بیش تر خاص زنان و کودکان است. دختران به امید باز شدن «بخت» در این روز، هم چون سیزده بدر سبزه گره می زنند.
آداب و رسوم نوروز در خراسان جنوبی
یکی از مراسمی که اهالی خراسان جنوبی به آن اعتقاد دارند، مراسم شام نوروزی است. در این مراسم خانواده ای که تازه عروس عقدکرده ای دارد، به مبارکی سال جدید برای عروس هدایایی مثل لباس، کفش و کیف و البته مواد
خوراکی مانند برنج، گوشت و ...تهیه می کنند و به خانه پدر عروس می برد .
البته در بسیاری از موارد خانواده عروس با مواد خوراکی که خانواده داماد به خانه آن ها آورده اند در ایام نوروز شام یا نهاری تهیه کرده و آن ها را به خانه خود دعوت می کنند تا این رفت وآمدها موجب مستحکم شدن ارتباطات شود .
آداب و رسوم نوروز در خراسان رضوی
یکی از آداب و رسوم مردم این بود که چند لحظه قبل از تحویل سال، قدری «آب جوجه خروس» یا شیر می خوردند. چون باور داشتند اگر به هنگام سال تحویل آب جوجه خروس بخورند، پوست بدنشان در تمام سال لطیف و درخشان
می شود و اگر شیر بنوشند، پوست بدنشان سفید و نرم خواهد شد. عده ای نیز لحظه تحویل سال دور سفره می نشستند و هر یک سکه ای یا چند دانه برنج یا یک گوخدا (خرخاکی) در مشت می گرفتند یا کله جوجه خروس در جیب
می گذاشتند و سر مرغ و دل و جگر و سنگدان و گردن او را می پختند و به مرد خانه می دادند تا بخورد و ثروتمند شود .
از کوکویی که از شب آخر سال کهنه مانده بود، مقداری می خوردند تا تمام سال رزقشان حلال باشد. کوکو را هم باید می خوردند تا در سال نو از «کو؟ کو؟» گفتن راحت بشوند .
آداب و رسوم نوروز در خراسان شمالی و مراسم کوزه شکنی
در سال های دور مراسم کوزه شکنی یکی از آیین های دایمی در تمامی نقاط خراسان شمالی محسوب می شد اما در حال حاضر این آیین سنتی تنها در بعضی از روستاهای استان متداول است؛ این رسم با این کیفیت برگزار می شود
که کوزه ای را مقداری آب می کنند و گاهی سکه پول هم درونش می اندازند، بعد از بلندترین نقطه منزل که معمولاً پشت بام ها است، توسط یکی از اعضای خانواده که معمولاً پسرهای خانواده هستند به پایین پرت شده و کوزه شکسته
می شود و آب آن پاشیده می شود .
در گذشته شکستن کوزه را به عنوان نشانه آلودگی ها و اندوه های یکساله، واجب می دانستند و علاوه بر شکستن کوزه آلودگی ها، خانواده ها ظرفهای مسی خود را که بر اثر مصرف طی یکسال سرخ شده بود، به مس گرها می دادند
و سفید می کردند .
آداب و رسوم نوروز در زنجان
بر اساس یک رسم دیرینه که در حال حاضر به کلی منسوخ شده است مردم زنجان به ویژه روستاییان برای رنگ کردن دیوارهای کاه گلی از دشت و کوهستان گچ سفید آورده و پس از کوبیدن و مخلوط کردن آن با آب، با جارو بر روی دیواها
می پاشیدند. پس از این اقدام اهالی زنجان خاک زرد را از دشت تهیه کرده و به منظور تغییر رنگ از زرد به قرمز بر روی آتش گذاشته و با سلیقه خود با انگشتان دست نقش هایی از گل و درخت بر روی دیوار خود می کشیدند .
آداب و رسوم نوروز در سیستان و بلوچستان
در سپیده دم تحویل سال نو بر اساس یک سنت قدیمی سیستانی تمامی ظروف سفالی که در عرض یکسال از آن ها بهره برداری شده است (کاسه و کوزه) شکسته می شد و تکه پاره های آن ها در پشت بام جای می گرفت و یا به
بالای بام برده و می شکستند. این کار تقدس داشت، زیرا معتقد بودند اگر این کار صورت نگیرد، ارواح پلید که درون آن ها جای می گرفته اند، خانواده و اعضای آن ها را ناخوش و زردموی می کنند .
" سفر به در" از دیگر آیین های نوروزی مردم بلوچستان است. مراسم "سیزده به در" در میان مردم ایران وجود دارد و در بلوچستان نیز این مراسم با شیوه ای دیگر اجرا می شود. در این منطقه سیزده به در را "سفر به در" می خوانند و معتقدند که در این روز روح های پلید، جن ها و مصیبت ها ازهر روزنه ای وارد خانه مردم شده و باید در این چند روز، سفر به در و خانه تکانی انجام و مواد خوش بویی به نام "سوچکی" برای تمیز و خوشبو کردن خانه در آتش دان ها دود شود. در اعتقاد آنان اجنه و ارواح پلید دارای روح شیطانی بوده و از تمیزی و خوش بویی گریزان هستند. هنگام اجرای مراسم سفر به در کودکان نقش مهمی دارند و آنان به صورت گروهی دور خانه ها می چرخند و با نوای "سفر خطر بلابدر" پلیدی ها و روح های شیطانی را از خانه و کاشانه خود دور می کنند. این مراسم امروزه نیز در برخی روستاهای شهرستان نیکشهر به ویژه بخش "بنت" همچنان برگزار می شود .
آداب و رسوم نوروز در فارس
در شیراز رسم بر این است که اگر درخت نارنجی که در خانه است، نارنج کم بدهد یا اصلاً ندهد، آن را عروس کنند و برایش مراسم عروسی بگیرند. برای این کار، ابتدا زن صاحب خانه، زنان همسایه را دعوت به عروسی درخت نارنج
می کند، همه در یک زمان مشخص در خانه جمع می شوند و زن صاحبخانه اره ای را برمی دارد تا شاخه های درخت را ببرد. یکی از زنان همسایه جلو می آید و ضامن درخت می شود. سپس تور بسیار نازکی روی درخت می کشند،
شکر پنیر روی درخت می پاشند، کِل می زنند، واسونک می خوانند و شادی می کنند و بر این باورند که آن درخت، سال بعد در فصل بهار، بار نارنج خواهد داشت .
آداب و رسوم نوروز در کرمان
هنگام تحویل سال رشته ها را در داخل آش می ریزند بر این باورند که با ریختن رشته در هنگام تحویل سال، تا پایان سال رشته کارها در دستشان خواهد بود، برهمین اساس اغلب هنگام تحویل، خودشان رشته بریده و آش درست
می کنند. در گذشته در برخی از نقاط استان کرمان مردم باور د اش‍ت‍ن‍د که زمان تحویل سال تمام آب ها ی ج‍‍ار ی بر ا ی یک لحظه می ای‍س‍ت‍ن‍د و اص‍طلاح‍‍اً به آن "خ‍و اب آب " می گفتند. در بعضی از مناطق استان کرمان د ع‍‍ا ی مخصوص
تحویل سال ر ا با ز ع‍ف‍ر ان و گ‍لاب بر ب‍دن‍ه یک کاسه چ‍ی‍ن‍‍ی می ن‍وی‍س‍ن‍د؛ سپس از آن ش‍رب‍ت درست می کنند و بر ا ی س‍لام‍ت‍‍ی ا ع‍ض‍‍ا ی خ‍‍ان‍و اده در طول سال ه‍م‍گ‍‍ی از آن می ن‍وش‍ن‍د .
آداب و رسوم نوروز در کرمانشاه
از مراسم کهن ایرانیان در نوروز، رسم آب پاشی به یک دیگر، آب تنی و شست وشوی خود با آب بوده است. در پیدایی رسم آب پاشی در میان ایرانیان، انگیزه های گوناگونی را یاد کرده اند؛ چون تن انسان در زمستان به آلودگی های
آتش، یعنی دود و خاکستر آلوده می شود، مردم با آب پاشی به خود، یا آب تنی، این آلودگی ها را از خود دور و خود را تطهیر و پاکیزه می کنند. امروزه این رسم در نوروز، کم تر معمول است و تنها بقایای آن را در آیین های مربوط به
جشن چهارشنبه سوری می توان دید. این رسم هنوز میان گروهی از مردم سرزمین های همسایه ایران، از جمله شیعیان پاکستان رایج است .
آداب و رسوم نوروز در کهگیلویه و بویر احمد
چاله گرم کنون یا سفره پرکنون مشهورترین آیین سنتی مردم کهگیلویه و بویراحمد در عید نوروز باستانی است. در این آیین که در نخستین شب سال برگزار می شود، هر خانواده به نیت سالی پرخیر و برکت سفره خود را پر از نان تازه می کند و با طبخ غذاهای سنتی مانند شله ماش، شله عدس، شله بادام، شله کنجد چاله یا اجاق خود را گرم نگه می دارد .
آداب و رسوم نوروز در گیلان
نمایش عروس گوله از مراسم قبل از حلول سال نو به شمار می رفت. این نمایش همراه با آواز ریتمیک دارای مفاهیم اخلاقی و آیینی خاصی بود. بازیگران این نمایش معمولاً سه نفر بودند و به نقش غول، پیربابو و نازخانم ظاهر می شدند.
نقش نازخانم را بیشتر مواقع پسر جوانی که لباس زنانه پوشیده بود، اجرا می کرد. پیر بابو یا کوسه نقش پیرمردی بود که با غول بر سر تصاحب نازخانم به بحث و جدل می پرداخت. غول هم خود را با کلاهی از کلوش (ساقه برنج)،
زنگوله ها و چماق به هیبتی عجیب می آراست. این گروه به منازل مختلف رفته، به ایفای نقش خود می پرداختند و در ازای تهنیت گویی خویش و آرزوی سالی پربرکت و پریمن برای صاحبخانه، از او هدایایی دریافت می کردند.
گاه نقش یک شخصیت دیگر به اسم کاس خانم نیز به این جمع اضافه می شد .
آداب و رسوم نوروز در لرستان
آیین کوسه سوار برگرفته از داستانی است که در مورد پیرزنی به نام ننه پیره است که عامل سرمای سخت و مرگ ومیر در اواخر زمستان بوده است. آیین کوسه سوار این گونه بوده که مردی بدون ریش را می آوردند و مردم او را ننه پیره
می نامیدند و در خرمن جا از او سواری می گرفتند و می گفتند و این عمل نشان از این داشت که ننه پیره کاری دیگر نمی تواند انجام دهد و زمستان رو به اتمام است .
در گذشته مردم لرستان اعتقاد داشتند که لحظه تحویل سال در خانه باید باز باشد چون باور داشتند که در لحظه سال تحویل باوُ نوروز می آید پس اگر برف هم می بارید نباید دربسته می بود. باوُ نوروز در لحظه تحویل سال به تعداد افرادی
که بر سفره جمع شده اند، از آن چه بر سفره موجود بود برکت سال آن خانه را تقسیم می کرد و روزی سال افراد حاضر بر سفره را از برکت های سفره مشخص می کرد و اگر درها بسته بودند، باوُ نوروز پشت درمی ماند .
در ایام گذشته مردم لُر میانه خوبی با روز سیزده به در نداشتند و روز چهارده نوروز به طبیعت می رفتند ولی امروزه با ملی شدن این آیین، لرستانی ها نیز روز سیزدهم به دامان طبیعت می روند.
آداب و رسوم نوروز در همدان
یکی از مراسم جالب سنتی در روزهای قبل از عید، کوسه و زن کوسه بود، که در نقش زن و شوهر چوپان ظاهر می شدند و با ساز و دهل از روستاها به راه می افتادند و به شهر می آمدند. تمام اندام این دو پوشیده شده بود و فقط دو سوراخ جلو چشمان و یک سوراخ جلو بینی داشت. روی لباس نمدی کوسه تعدادی منگوله دوخته شده بود که به اطراف آویزان بود و چون بلندی در دست داشت که یک سر آن برجسته بود و به آن ”قورچنگ" می گفتند.
همچنین بخوانید:
پاکسازی همیشگی خانه از سوسک ها
علت “دزدی کودکان” چیست و بهترین برخورد کدام است؟
7 رمز و راز ساده برای میلیونر شدن
زن کوسه نیز روی لباس نمدی خود یک دامن کوتاه از چیت رنگارنگ می پوشید. به این دامن پرچین، ”تنبان قری" یا به گویش محلی "تومن قری" می گفتند؛ کوسه و زنش با ساز و دهل وارد شهر می شوند و تعدادی از بچه ها به دنبال آنها راه می افتادند. آن ها به هر خانه ای که درش باز بود وارد می شدند و معمولاً وارد خانه اعیان و اشراف می شدند و در محوطه حیاط شروع به حرکات جالب و خنده دار و رقص و پای کوبی می کردند. صاحبخانه ها نیز در حد وسع و طبع خود کمکی نقدی یا جنسی به آن ها می دادند. کوسه و زن کوسه همچون حاجی فیروز پیام آورن شادی نوروزی و بهار بودند .
آداب و رسوم نوروز در یزد
یکی از رسوم یزدی در آستانه سال نو این بود که آخرین شب سال آتش روی پشت بام روشن می کردند که در بین یزدی ها به نام رسم «آتش رو بوم کردن» معروف بود تا سرما و سوزش زمستان را از بین ببرند. در نزد یزدی ها 10 روز مانده به نوروز، پنجه کوچک و 10 روز بعد از نوروز به پنجه بزرگ مشهور بود که در این 10 روز مراسم های چهارشنبه سوری، کوزه شکستن، پختن آش رشته، پختن نان به خصوص نان های شیرین، آماده کردن سفره هفت سین، خانه تکانی و خریدن لباس نو انجام می شد .
منبع: truelifestyle
سلام
جالب بود
با تشکر